“Fotoğrafçının Eğitimi” ismiyle dilimize çevrilen bu kitabın, yeni başlayanlara teknik anlamda ışık tutacak bir kitap olduğu söylenemez. Fotoğrafla ilgili eğitim vermekte olan kesime bir el kitabı niyetiyle de hazırlanmamış. Bu kitap, fotoğraf üzerine düşünmek isteyenler için… Teknikten daha ziyade fotoğraf kültürü üzerine kaleme alınmış, fotoğrafçıların deneyimlerini ve fotoğraf üzerine düşüncelerini aktaran birbirinden değerli makaleler içeriyor. Bir derleme olduğu için, sıralı okuma yapmaya ihtiyaç hissedilmiyor.
Kitap dört ana bölümden oluşmakta. Kısa kısa bölümlere göz atmak gerekirse…
Birinci Bölüm; Araç üzerine yansımalar: Fotoğraf Çekmenin Anlamı. Bölüm, 1928 yılında Alexander Rodchenko tarafından kaleme alınmış bir açık mektupla başlıyor. Mektubun içeriği, optik bakış ve fotoğrafın resmi taklitle olan bağını kesmesine yönelik olarak Rodchenko’nun Boris Kushner’e verdiği bir cevap aslında. Bu bölümde özellikle bir kronoloji izlenerek, artık tozlu raflarda kalmış bir çok makale tekrar gün yüzüne çıkarılıyor: Berenice Abbot’ın, gerçek dünyayı belgelemede fotoğrafın rolü üzerine “Kavşaktaki Fotoğraf” makalesi, Henri Cartier Bresson’un ünlü “karar anı”nı tanımlayan “İsimsiz” makalesi, Minor White’ın görme ve amaçlılık arasındaki metaforik ilişkiyi tartıştığı “Kameranın Aklı ve Gözü” makalesi okuyucuyla buluşuyor.
Yine bu bölümde fotoğrafçının konusuyla olan ilişkisinin incelendiği “Küçük Bir Odadaki Dünyalar”, stüdyonun büyük ustası Irving Penn imzalı. Hakkında nadiren konuşan Lee Friedlander’la yapılmış ropörtaj, David Harris’ten geliyor. Ken Light’ın Susan Mesiales ile söyleşisinden: “Geleneksel sınırları zorlamaya devam etmeliyiz. Bir belgeselci olarak ben görüntünün estetiği ile de ilgilenirim. Fakat fotoğrafın bir galeriye girmesi ve duvara asılmak üzere satılması onu güzel sanat yapar mı? Ya da biz onun alt yazısıyla ve/veya içinden çıktığı koşullarla ilgilenmediğimizde mi güzel sanat olur?” (S:71).
Dikkat çeken bir başka makale de eğitimde görsel okuryazarlığın kaybının ve bunun gerekliliğinin değerlendirildiği Daile Kaplan’ın, “Görüntünün Ruhu ve Görsel Okuryazarlık” isimli makalesi. Vilem Flusser’in “Bir Fotoğraf Felsefesine Doğru” kitabından alıntı da oldukça önemli. Gözün yöneliminin fotoğrafik aparatı özgürleştiren bir ifade aracına dönüştürülebileceğinden bahsediyor.
İkinci bölümün konu başlığı; Diğerleri Onları Nasıl Görüyor: Fotoğrafçıyı Dikkate Almak. Başlangıç, ustasının tavrını ve ondan öğrendiklerinin incelendiği, Brian Palmer’ın William Klein’in anlatıldığı makalesi ile yapılmış. Diane Arbus’un monografileriyle bezenmiş, Shelley Rice’ın makalesi, portre fotoğrafçılığı ve iki farklı fotoğrafçının bu konudaki tutumlarını ortaya çıkarmasıyla özellikle dikkat çekiyor. Büyük bir eğitmen ve fotoğrafçı olmak için gereken hümanizmin kutsandığı, Aaron Siskind’i anlatan makale de öne çıkanlar arasında.
Üçüncü bölüm; İzleyiciye Ulaşmak: Profesyonellerle Çalışmak. Bu bölümde fotoğrafın işlevi, izleyicisi ile buluşana kadar geçirdiği maceralar ve buluştuktan sonra yaşananlar üzerine birçok makaleye rastlanıyor.
Dördüncü bölüm; Eğitilmemiş İçin Rehberler: Yüksek Öğrenim ve Fotoğraf. Açılış makalesi bir inceleme ile başlıyor. “Birleşik Devletlerdeki Gelişimi İrdelenerek Fotoğraf Eğitimi Tarihi” başlıklı inceleme, Fotoğraf Eğitimi Derneği kurucusu Nathan Lyons tarafından kaleme alınmış. Fotoğrafik eğitimin geleceğinin incelendiği, Valentine isimli makale Stephen Frailey’den geliyor. Kitabın editörü Traub tarafından “Başkandan Deyişler” makalesi eğlenerek okuyacağınızı düşündüğüm maddelerden oluşuyor. Takibinde de Ralph Hattersley’den “Kullanışlı Bir Eleştirini Kendin Yap Kiti” yine maddeler halinde karşımıza çıkıyor. Laszlo Mohloly-Nagy’nin, “Öncülü Olmayan Fotoğraf” makalesi mutlaka her fotoğrafçı tarafından okunmalı. Yine kitabın editörü Traub tarafından Harry Callahan ile yapılmış bir röportaj, “Bauhaus’tan Öğrenmek” eskilere doğru açılan yapraklardan birisi.
Sözlerimizi kitabın editörü Adam Beller’in sonsöz kısmında söyledikleriyle kapatalım: “Her ne kadar bu kitap yolculuğuna yeni başlayan fotoğrafçılar için tavsiyelerde bulunup yol gösteriyor olsa da, herhangi bir fotoğrafçının gerçek eğitimi risk almakta, tutkuları takip etmekte, bakmakta ve hepsinden önemlisi iş üretmekte yatar”.
Kâmuran FEYZİOĞLU
Kontrast Sayı 35, Mayıs-Haziran 2013