“Biçimin şehirde izini bıraktığı süreç, şehrin tarihidir; olaylar dizgesi ise kentin kolektif belleğini oluşturur. Kentin ruhu kentin tarihinde yatar; bu ruh bir kez biçim kazandığında, bir yerin göstergesi haline gelir. ‘Bellek’, onun yapısının kılavuzu olur.” (Peter Eisenmann)
Kentler, binalar ve mekânlar belleğin önemli birer öznesidir; sadece bireysel değil, aynı zamanda toplumsal birçok anıyı da barındırırlar. Bu çok katmanlı yapı içerisindeki tüm anıların birbiri arasındaki ilişki zinciri korunabildiği ölçüde kente, binaya, mekâna özgü bir kolektif (toplumsal) bellekten ve o belleğin sürekliliğinden bahsedilebilir.
Her şeyin hızla değiştiği günümüzde; hatırlamak geçmişte olduğundan daha da önemli bir hale gelmiştir. Bugün bir mekândan gelip geçen, o mekânı bugünkü koşullarında yaşayan kişiler geçmişte o mekânın sahip olduğu değerlerin farkında değilse; mekânsal bellek yitirilmiş, toplumsal bellekteki süreklilik kesintiye uğramış demektir.
Geçmiş ve bugüne ait fotoğrafları aynı kadraj içerisinde harmanlayan kompozit çalışmalar, belgesel fotoğrafçılıkta da yeniden sunumun mümkün olduğu; mekânsal belleğimizi tazeleyen yeni görüntüler sunuyor.
Bu çalışmalara örnek olabilecek bir proje; Füsun Turcan Elmasoğlu’nun 2013 yılında Radikal gazetesi için gerçekleştirdiği ve kendi Tumblr sayfasından da paylaştığı “Bellek Kayması” isimli projesi. Elmasoğlu; Türkiye tarihine ‘Kanlı 1 Mayıs’ olarak geçen, 1 Mayıs 1977 tarihinde yaşanan olayların eski siyah beyaz görüntülerini bugünün aynı açılardan çekilmiş fotoğrafları ile örtüştürmüş. Çalışmasına eşlik eden sözleri şu şekilde : “O gün 34 kişi ölmüş, 200 kişi yaralanmıştı. Bugün aynı yerden geçenler ise, tarihle olan o kötü randevunun hiç de farkında değiller”.
Benzer bir çalışma New York Basın Fotoğrafçıları Derneği’nde tarihçi olarak görev yapan fotoğrafçı Marc A.Hermann’a ait. Hermann, eski New York suç mahali görüntülerini günümüzdeki mekânlarına taşıdığı kompozit fotoğraflarda; eski polisiye, cinayet, yangın, kaza, vb. olayları adeta yeniden canlandırmış.
fstoppers.com/composite/vintage-crime-scene-photos-superimposed- modern-ny-streets-warning-graphic-2984
Bu konuda benzer çalışmalar yapan Rus fotoğrafçı Sergey Larenkov’un farklı şehirlerin 2. Dünya Savaşı görüntüleriyle bir araya getirdiği güncel fotoğrafları, geçmişin ruhunu bugüne taşıyabilmiş.
Paris’in 1940’lardaki görüntüleri ve bugünkü görüntülerinin kaynaştığı bazı örnekler yer almaktadır.
mymodernmet.com/ghosts-of-world-war-ii-paris-6/
mymodernmet.com/the-ghosts-of-world-war-iis/