Polonya, 1959 / En Dikkate Değer Çalışması -Positive Series -Corrective Devices / Stil -Sahnelenmiş -Protest / Ayrıca Bkz. -Freddy Alberto -Nick Ut
Postmodern fotoğraf döneminin getirdiği özgürlükle, yeniden yorum ve kendine mal etme çağdaş fotoğrafta en çok kullanılan “imal süreçlerinden” olmuştur. 13. İstanbul Bienali’nin de isimleri arasında bulunan Polonyalı Libera, bu imal sürecinde tarihsel olaylardan aldığı fotoğrafları yorumlamıştır. Bunlar arasında en tanınmışları: Savaşın getirdiği dram ve şiddeti tersine çevirerek yeniden yorumladığı “Positive Series” ve yetişkin kültürel değerleri çocukları telkin etmek için kullandığı “Corrective Series” dir.
Libera’nın “Corrective Devices” serisi için 1996 yılında tasarladığı “LEGO Concentration Camp – Lego Toplama Kampı” için gerekli olan oyuncakları Lego firması verir fakat firmanın bu ürünlerin ne için kullanılacağından haberi olmaz. Bu temerküz kampı modelinde krematoryum, barakalar, minyatür nöbetçiler ve insan iskeletleri içermektedir.
New York Yahudi Müzesi (Jewish Museum), 2002 yılında Nazilerle ilgili bir gösterinin parçası olarak bu çalışmayı sergiler. Bazı eleştirmenlerce soykırımı (Holocaust)(1) sulandırdığı söylense de sanatçının bu eserleri oldukça ilgi görmüştür.
“Eserlerim tarihsel olayların kitle kültürü içinde önemsizleşmesini vurgulamak açısından oldukça faydalıdır.”
Sanatçı 2004 tarihli “Positives” serisinde, bizim savaşlardan, trajedilerden ve felaketlerden aklımıza kazınan “negatif” imajları refere alır. Libera’nın kullandığı bu negatif-pozitif kontrastlık, hem teknik açıdan hem de kendisinin kurguladığı fotoğraflardaki anlam bakımından ele alınır. (fotoğraf üretimindeki negatif film, savaşın getirdiği negatif duygular vb…) Libera fotoğraf konularını, ikonik savaş fotoğraflarından, gazetelerden, tarih kitaplarından, World Press Photo(2) sergilerinden alır.
II.Dünya Savaşı Dönemi, Nazi toplama kampı fotoğrafından refere alan sanatçı, toplama kampı “Mieszkancy” / “Inhabitants-Sakinleri” gülümsemesi fotoğrafını aslına uygun minör değişiklikler yaparak içeriği eğlenceli hale getirmiştir; hapishane kostümleri yerine pijama, umutsuz ve mutsuz esirler yerine ise gülümseyen insanlar yerleştirmiştir.
AP (Associated Press) fotoğrafçısı Nick Ut’un Vietnam Savaşı sırasında çektiği ikonik fotoğrafında da Libera’nın kullandığı yöntem ve teknik aynıdır. Nick Ut’un fotoğrafında bir merikan uçağından atılan 4 tane napalm bombasının yarattığı endişe ve korkunun yanında fotoğrafın merkezinde yer alan 9 yaşındaki Kim Phuc’un yanan elbiselerden kurtulurken ağlayarak kaçtığını görebiliriz ki Zbigniew’in fotoğrafında da merkezde çıplak koşan bir insan bulunur ama bu sefer gülerek koşmaktadır.
Libera’nın tarih sayfalarından çıkarıp aldığı diğer bir eser de Freddy Alberto’nun Che Guevara’nın ölümünü fotoğrafladığı “The Death of Che Guevara” dır. 1967 yılında Bolivya’da bulunduğu kampta tutuklanmış daha sonra “beni öldürmeyin, canlı bedenim ölüsünden daha değerli” demesine rağmen öldürülmüş ve kimlik tespiti için eli kesilerek Arjantin’e gönderilmiştir.
Libera tüm bu çalışmalarında felaket ve trajedi görüntülerinin baştan çıkarıcı gücünü sorgulamamızı ister. Tüm bu fotoğraflarda, sanatçının deyişiyle “negatif”lerde, gösterilen dramanın görsel olarak çok çekici malzeme olmasından dolayı, sömürü düzeninin bir parçası haline gelir ve beynimize kazınır.
1 – Holokost (Yunanca: ὁλόκαυστος holókaustos: hólos, “bütün” ve kaustós, “yanmış”), Nazi Soykırımı, Yahudi Soykırımı ya da Ha-Shoa (İbranice: “felaket”); Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Partisi’nin yönettiği Nazi Almanyası döneminde, işgal edilen sınırlar içerisindeki yaklaşık altı milyon Yahudi’nin (kaynaklara göre bu ölü sayısı değişir) sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırım.
2 – Amsterdam’da kurulmuş bağımsız ve kâr amacı gütmeyen bir organizasyondur. 1925 yılında kurulmuş organizasyon, dünyanın en geniş katılımlı ve prestijli yıllık fotoğraf yarışmaları ile ünlüdür.
Alper Güldemet