“Tarihin her ânında, dönemin politik özelliğine, düşünme tarzlarına ve zevklerine bağlı olarak farklı sanatsal anlatım biçimleri doğar. Zevk, insan doğasının bilinmeyen yönlerinin açığa çıkması değildir; toplumsal yapıyı belirleyen ve sınırları apaçık çizili olan yaşam koşullarına bağlı olarak biçimlenir.” diyerek söze başlar Gisèle Freund “Fotoğraf ve Toplum” adlı kitabının ilk bölümünde.
Aslında bu iki cümle, kitabın sanki küçük bir özetidir. Bu ilk bölüm orjinalinde Gisèle Freund’un 1936’da yayımlanan doktora tezine aittir. Daha sonra yazarın seminer çalışmalarını içeren bölümlerin eklenmesiyle genişletilerek, 1974’te yayımlanmıştır.
Frankfurt Üniversitesi’nde sosyoloji ve sanat tarihi eğitimi alan ve daha sonra Sorbonne Üniversitesi’ndeki eğitimi sırasında Walter Benjamin ile tanışarak birlikte çalışan Freund’un Magnum Ajansı’yla yedi senelik bir birlikteliği olmuştur. Yazarının fotoğrafçı, sosyolog, sanat tarihçisi kimlikleri sayesinde çok güçlü bir içeriğe sahip olan Fotoğraf ve Toplum, üzerinden geçen 36 yıla rağmen halen sanat, toplumbilim ve fotoğraf öğrencileri için vazgeçilmez bir kaynak olma özelliğini sürdürmektedir ve sürdürecektir.
Fotoğraf ve Toplum, 18. yüzyıldan kitabın ilk basım yılı olan 1974’e kadar geçen süreçte fotoğraf makinesini ve fotoğrafı tarihsel, toplumsal açıdan ve bir sanat eylemi olarak ele alır. İlerleyen bölümlerde dönemin sanatçılarının fotoğrafa karşı tavırlarını, basın ve kitle medyası içerisindeki yerini ve politik bir araç olarak fotoğrafı inceler. Fotoğrafı, sanatın geçirdiği evrim içerisindeki yerinin yanısıra, insanın varolduğu her alanda, toplumun önemli bir anlatım biçimi olarak inceler Freund. Sadece fotoğrafı değil, toplumsal yapının sanatın anlatım biçimleri üzerindeki etkisini anlatan bir başucu kitabıdır.
Kontrast Sayı 20, Kasım-Aralık 2010
Hazırlayan: Özlem ESER