Deniz KORAŞLI | Fotoğrafın OZAN’ı (41. Sayı)

Ozan Sağdıç 1934 Balıkesir doğumlu Türk fotoğrafçısıdır. Çocukluğunu Edremit’te geçiren Sağdıç, ortaokul eğitimini İzmir, Buca’da tamamlamıştır. Lise eğitimini İstanbul Kabataş Lisesi’nde yatılı olarak almış olup, oldukça başarılı bir öğrenci olmasına rağmen, liselerin üç yıldan dört yıla çıkarılmasıyla fazladan okunacak olduğu için okuldan soğumuş ve hayata atılmak için farklı yollar aramaya başlamıştır. Bu karar onu 1955 yılında sembolik bir aylıkla “İstanbul Umum Fotoğrafçılar Derneği”nin kâtipliğine sürüklemiştir. Zamanın İstanbul’daki profesyonel atölye fotoğrafçılarının hemen hemen hepsiyle tanışmak, işlerini izlemek şansına kavuşmuştur. Daha sonra 1956 yılında bir gazetede rastladığı “Manzara fotoğrafları alınacaktır.” ilânıyla gittiği Doğan Kardeş Matbaası’nda fotoğrafları beğenilmiş, yakın zamanda çıkacak olan Hayat Mecmuasında çalışmak üzere keşfedilmiştir. 1956’da Hayat Mecmuası’nda foto muhabiri olarak göreve başlamıştır. 1930’lardan başlayıp 50-60’lı yıllara kadar süren gerçeklik akımını Hayat Mecmuası ile Türkiye’ye taşıyan kuşağın bir temsilcisidir. Foto muhabirliğinin fotoğrafına kattığı belgeselcilik ile tarihimize görsel notlar da ekleyen fotoğrafçı, hem o an’a tanıklık eden, hem de farklı bir bakışla bize o an’ın ironik tarafını da gösteren, her zaman yeni ve taze kalabilen bir üslup yaratmıştır. 1960 yılında derginin yeni açılan Ankara bürosuna atanmış ve gazetecilik mesleğini Ankara’da sürdürmeye devam etmiştir. Sonrasında Hayat mecmuasından ayrılıp Ankara’da yayın-endüstri, turizm fotoğrafları, takvim, poster çalışmaları yapan ve baskı hizmetleri veren bir işyeri açmış ve çalışmalarını burada sürdürmüştür. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde fotoğraf sanatı ile ilgili dersler vermiştir. Ayrıca, Devlet Tiyatroları’nın 17 yıla kadar varan bir süreçte sahne fotoğraflarını çekmiştir.

Babası şair olan Ozan Sağdıç askerlik yıllarında mektuplaştığı bir şair büyüğünün tavsiyesine uyarak, tek bir alana yönelmek ve orada başarılı olmak uğruna şiir yazmayı ve hatta okumayı uzun seneler ertelemiştir. “Eğer bende bir şiir gücü varsa, o benim fotoğraflarımda ortaya çıksın” düşüncesini gütmüştür. Fakat sonrasında insanın genlerinde olan dürtülerin önüne geçilemediğini ifade etmiştir ki bu da 40’lı yaşlarda çıkarmış olduğu “Çağla Çağı” isimli bir şiir kitabının varlık nedenidir.

Eski edebiyatımızda ve başka dillerde yazılmış şiirlerin günümüz Türkçesiyle, yani anlaşılır bir dille nasıl söylenebileceği konusunda girişimleri olmuştur. Bu konuda kendini; “Şairler, kalıba düşkün ve içeriksiz örnekler veren meslektaşları için küçümseyerek ‘Manzumeci’ derler ya. Ben iftiharla -dilimize yabancı şairleri dillendiren- çok iyi bir ‘manzumeci’ olmayı yeğlerim.” şeklinde tanımlamıştır. Ömer Hayyam ve Mevlana’nın rubailerini Türkçe’ye çevirmiş, Nasrettin Hoca fıkralarını manzume olarak dillendirmiştir. Nasrettin Hoca’nın fıkralarındaki hicvi, şiirin olanaklarını kullanarak vurgulamıştır.

Sağdıç; şiirlerinin yanında yazmayı da hayatına katmıştır ve hala yazmaya devam etmektedir. “Yirminci Yüzyıl Denen O Mazi” adlı anı dizisini üç cilt olarak planlamıştır. Anılarının “Birinci Savaştan İkincisine” adını verdiği ilk cildine, ailesinin Kurtuluş Savaşı günlerinde yaşadıklarını anlatmıştır. Bu büyük mücadelenin bilinmeyen yönlerini, yurt ve insan sevgisinin yüceliğini, geride bıraktığımız yüzyıla ait değerlendirmelerini bir sanatçı duyarlığıyla ve bir fotoğraf sanatçısının bakışındaki keskinlikle tarihsel olaylarını yorumlamaktadır.

Açmış olduğu sergileri; kalıcı kılma, kitaplaştırıldığında belge niteliği taşıyıp tarihi bir değere sahip olduğu inancıyla “Yaşadığım Ankara’dan Sayfalar”, “Röportaj Fotoğrafları”, “Geçen Yüzyıldan İnsan Manzaraları”, “Doku”, “Baki Kalan Bu Kubbede”, “Dünyanın Çocukları”, “Çocukların Dünyası”, “Menderes Irmağı Boyunca”, “En Büyük Dinleyici İsmet İnönü”, “Doğa’nın Şiiri Kapadokya” gibi kataloglarını, Ankara Büyükşehir Belediyesi için “Bir Zamanlar Ankara” ve TRT adına “Dünyanın Bütün Çiçekleri” albümlerini hazırlayıp yayımlamıştır.

Türk fotoğrafçılığına yapmış olduğu katkılardan dolayı Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği (AFSAD) onursal üyesidir ve AFSAD bünyesinde,“Bir Kutu Makine ve Ben” (1953) adlı bir sergi açmıştır. Fotoğraf Sanatı Kurumu (FSK) kurucu üyeleri arasında yer almış ve onursal üyesidir. “Devlet Fotoğraf Sanatçısı” unvanını alan tek fotoğraf sanatçısıdır. 2010 yılında Bursa Fotoğraf Sanatı Derneği’ne (BUFSAD) Onur Üyesi seçilmiştir. Şubat 2014 tarihinde “Resmen Tanığım ki” adlı 60 yılı ve 30 sergiyi içeren kapsamlı bir sergi açmıştır. Yine bu yıl Aydın Doğan Vakfı tarafından düzenlenen ve 18 yıldır kültür, sanat, edebiyat, bilim gibi her yıl farklı alanlarda, alanının en saygın, tanınmış, ülkesine, dünyaya ve insanlığa katkılarda bulunmuş, mesleğinin zirvesindeki, kendilerini yaratıcılığa adamış kişileri ödüllendirme amacı taşıyan “Aydın Doğan Ödülü” “Fotoğraf” alanına ayrılmıştır ki; bu ödül 1950’li yıllardan bu yana fotoğraftaki sürekliliği, güncel yaşamın belgelenmesindeki “dil tutarlılığı” ve Cumhuriyet Türkiye’sinin görsel belleğine katkılarından dolayı Ozan SAĞDIÇ’a verilmiştir.

Toplumcu, belgesel fotoğrafın ve fotojurnalizmin ilk temsilcilerinden olan Ozan Sağdıç, fotoğraf yaşamı boyunca günlük yaşama esprili bir dille yaklaşan bir tarzı, içerik olarak fotoğraflarında ironi barındırması, “karar anını” başarılı uygulamasıyla Türkiye’nin görsel belleğine çok önemli katkılarda bulunmaktadır.

Kontrast Sayı 41, Mayıs-Haziran 2014