Televizyon izlerken, gazete okurken ya da bir filmde, hep karşımıza çıkan ama hiç karşılaşmayacağımızı düşündüğümüz bir kavram belki de “ölüm”. Diğer yandan da yaşamın tek gerçeği olduğu söylenegelen…
Gerçek, daha çok nesnelliğe işaret eden bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Fotoğraftan bahsederken, fotoğrafın gerçeği gösterdiği söylenir hep. Bu durum belki de fotoğrafın nesneler dünyasıyla olan kopamayacak bağından ileri gelmektedir. Bir fotoğrafa bakıp, çok gerçekçi olduğu için ondan hoşlanmamak ne kadar mümkünse, çok gerçekçi olduğu için ona önem atfedilmesi de mümkün.
Robert Capa’nın 1936 yılında çektiği “Düşen Asker” adlı fotoğrafı, en dolaysız şekilde ölümü ve savaşı adeta yüzümüze çarpıyor. İspanya İç Savaşı dendiğinde akla gelen ilk görüntülerden biri hâline gelen bu karenin gerçekliği üzerine sayısız tartışma yapıldı. Bu karenin gerçek değil, mizansen olduğu, fotoğrafın çekildiği yerde o tarihte çatışma olmadığı ve buna benzer birçok iddia ortaya atıldı. Henüz 40 yaşındayken Vietnam’da bir mayına basarak yaşamını kaybeden Capa, “Fotoğrafınız yeteri kadar iyi değilse, ona yeterince yakın değilsinizdir” cümlesi ve fotoğraflarıyla, fotoğraf tarihinin hâlâ en önemli isimlerinden biri. Tüm tartışmalardan sonra, Capa’nın “Düşen Asker”i değerini yitirmedi. Şimdi insanlar “Bu fotoğraf kurmaca olsa bile, değeri simgelediklerinde yatıyor; çünkü Capa söylemleriyle ve yaptığı işlerle savaş karşıtı olduğunu kanıtlamıştır.” diyorlar. Bu fotoğraf ve sonrasındaki tartışmalar sonucunda bakmamız gereken şey, gerçekten “doğru” kavramına kayıyor.
Belki, düşen asker nesnel gerçek olarak kabul edilemez ama fotoğrafçısı tarafından doğruluk kazandırılmış bir fotoğraf olduğu söylenebilir.
Elçin POLAT
Kontrast Sayı 19, Eylül-Ekim 2010