Genco Gülan’ın son çalışmalarından biri ‘’Dali Bali’de’’… KONTRAST ekibi olarak sanatçıya bir kaç sorumuz oldu;
-Dali neden Bali’ye gitti?
Sanatçı Genco Gülan, ‘Dali Bali’de’ projesi için ucuz bir uçak bileti bularak Bali’ye fotoğraf çekmeye gitti. Proje sadece bir kafiyeden yola çıkmış gibi gözükse de Genco da aslında Dali’nin geçmişte Bali’ye gidip gitmediğini merak ediyordu. Bildiğimiz kadarıyla Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali i Domenech (1904- 1989) yaşarken aslında Endonezya’ya hiç gitmedi. Ama nasıl olmuştu da üstat Güney Asya mitolojisine bu kadar yaklaşmıştı?
Salvador Dali resimlerinde Uzak Doğu kültürüne direk bir referans vermiyor olsa da kendisinin muhtemelen Fransız ressam Paul Gauguin’in (1848- 1903) resimlerine aşina olduğunu tahmin edebiliriz. Dali kulağındaki çiçeğin ilhamını Gauguin’in resmettiği esmer tenli Okyanus kızlarından ve onların kulaklarına taktıkları (Frangipani) çiçeğinden almış olabilir mi?
Genco Gülan akıl yürütmeyi bir adım daha ileri götürür: Büyük üstat Dali kendine bir karakter yaratırken seçtiği –gözlerini açarak aşağı doğru bakma – pozunu seçerken Bali’deki mitler (örneğin Barong) veya bunların suretleri olan heykellerin surat ifadelerinden ilham almış olabilir mi? Bunu bilemiyoruz. Ama bildiğimiz bir şey var, Salvador Dali röportajlarında açıkladığı üzere, bir karakter olarak ölmeyeceğini ve efsanesinin devam edeceği…
-Dali’nin bu seyahatten muradı nedir?
Genco, gündelik hayatın içinde bile gerçeküstü görünen kareler çekilebilineceğini düşünür. Günlük hayatın içindeki sihiri yakalamak için, yapay zeka ile üretilmiş gibi görünen karelere ulaşmak için sürekli denemeler yapar. ‘Dali Bali’de serisi, Gülan’ın ‘Kendi Portresi?’ serisinin devamı niteliğindedir. Bu serideki karakterlerden bir tanesi –neredeyse bir çizgi roman kahramanı gibi- canlanmış ve yeniden ortaya çıkmıştır.
Genco Gülan’ın Dali ile tanışması çocukluğunda, Ara Güler’in ünlü foto röportajları sayesinde olmuştur. Gülan henüz sanat kelimesini bile öğrenmeden Güler’in kareleri ve Dali’nin gözleri ile karşılaşıp adeta büyülenmiştir.
Büyük fotoğrafçı Ara Güler de birçok farklı dergide yayınlanan Dali röportajını; “Salvador Dali (kendi başına) gerçeküstü bir hava yaratıyordu. Poz vermek için değildi yaptığı; günlük yaşamında da gerçeküstü öğelerin peşindeydi.” cümleleriyle ifade edecektir. Genco Gülan da çekimlerde kendi suratına Dali bıyıkları boyarken aslında, fotoğraflarına gerçek üstü renkler eklediğini hayal ediyordu.
-Orada ne kadar kaldı ya da kalacak?
Genco Gülan Bali’de yaklaşık üç hafta kaldı ve arkadaşları ile fotoğraflar çekti. Her bir karenin çekimi neredeyse bir olaya (happening) dönüştü. İnsanlar şaşırdı. Herkes çok eğlendi. Şehirde bir Dada festivalinin başladığını düşünüldü. Bu günlerde Genco yeni sergileri için Türkiye’ye döndü ama çekim hikâyeleri hala Bali’de konuşuluyor olabilir.
-Dali’nin yerli halk ve ada hayatı ile ilgili düşünceleri nedir, sevdi mi o bölgeyi…
Bali’de yerli halk da Dali karakterini sevdi. Çekimleri umarsız hafif bir gülümseme fakat meraklı bakışlarla bağrına bastı. Zaten Bali halkı da Dali ile daha önceden tanışıyorlardı. Dali Bali’ye gitmemiş olsa da efsanesi adayı fethetmiştir. Örneğin, Ubud’taki The Blanco Renaissance Museum sanatçı müzesinde ressamın Dali’ye saygı duruşunu gösteren kolaj, eski atölyesinin başköşesinde yer alır. Yine Ubud’da yer alan Neka Sanat Müzesinde ise ressam Blanco’nun üstadın bıyıklarını taçlandırdığı başka bir yapıtı sergilenir.
Gülan çekimlerinde Gauguin referansının altını çizmek için özellikle yerel halk ve turistler ile kareler çekildi. Ama kadrajlarda Fransız kalmadı, selfi çekimini özellikle kullandı. Genco Gülan’ın seçtiği bir takım açılar onu hem Dali, hem de Ara Güler’den net bir şekilde ayrıştırdı.
Genco Gülan’ın Bali ziyareti sırasında Galungan & Kuningan festival hazırlıklarını izleme şansına sahip oldu. Gençlerle birlikte Ogoh Ogoh heykelleri yaptı. Adanın kendine has mitolojisi, Bali halkına gerçek-üstü durumları çok daha kolay uyum sağlama becerisi kazandırmıştı. Adanın dünya çapındaki yeni bir çekim merkezi olma yolundaki ilerlemesini, doğal güzelliklerinin dışında, kültürel özgürlükçü ortamında aramak faydalı olabilir.
