Asıl deneyimi sürgüne göndermiş ve onun yerine küçük bir dikdörtgene sıkıştırılmış, fotoğraf gösterimi haline getirilmiş metalaştırmayı tercih ediyoruz. Görseli tercih ediyor olmamızın sebebi durumu daha “gerçek” yapıyor olması değil, daha gerçek dışı yapıyor olması. Bu gerçek dışılığın içinde aşkın bir ölümsüzlük; yüksek, sonsuza yakın bir gerçeklik arıyoruz.
Fred Ritchin, New York Üniversitesi’nde Fotoğraf ve Görüntüleme öğretim üyesi. Aynı zamanda, New York Times Magazine’in eski fotoğraf editörü, Camera Arts dergisinin genel yayın yönetmeni, Uluslararası Fotoğraf Merkezi’nin Fotojurnalizm ve Belgesel Fotoğraf Programı kurucu yöneticisi olan Ritchin, medya üzerine yıllardır yazmakta ve uluslararası düzeyde ders vermektedir.
Görsel bir iletişim aracı olarak kullanılan fotoğraf, artık mekanik olarak değil dijital olarak üretiliyor. Dijitalleşmeyle beraber “fotografik süreç gittikçe artan bir şekilde örtücünün kapanmasından sonra gerçekleşiyor”. Dijital çağ ile birlikte fotoğrafta artık “gerçeklik” algısı yıkılmış durumda ya da en azından fotoğraf dediğimiz görsel iletişim aracı artık gerçeği aktarma görevini nesnel gerçeklik olarak değil öznel gerçeklik olarak devam ettirmekte. İşte tamda bu noktada işler çatallanıyor. Fotoğrafın öznel gerçekliğe açılmasıyla beraber, sanatın işine gelecek biçimde yalan söyleme potansiyeli de artmış görünüyor. Artık kişisel gerçekler daha çok “gerçek”, toplumsal gerçeklerse fotoğrafçının gerçeğiyle uyuşmadığı takdirde gerçeklik değerini yitirmiş konumda ya da daha doğru biçimiyle değersiz konumda. Fotoğrafı bir sanat aracı olarak kullanan fotoğrafçılar için dijital devrimin birçok getirisi olduğu gibi diğer yandan medya için de birçok getirisi oldu. Peki dijital devrimin sanat ve medya sektöründeki götürüsü nasıl oldu? Fotoğraftaki devrim ile beraber algılarımız da mı evrildi?
Fotoğraftan Sonra, dijitalleşmeyle beraber değişen, fotoğrafı olumlu ve olumsuz yönleriyle derinlemesine inceleyen geniş kapsamlı bir kitap. Kitap, dil olarak okuyucuyu zorlamasa da akademik bir isim tarafından yazıldığından dikkatli bir şekilde okunması gerekiyor. Kitapta işlenen konuların güncel konular olması kitaba çabuk adapte olmamızı sağlıyor. Yazar metnin bazı kısımlarında Susan Sontag ve John Berger’inde yazılarından alıntılar yaparak onların düşüncelerini destekler tutumda yorumlarda bulunuyor. 10 bölümden oluşan kitap görsel olarak da çarpıcı fotoğraflarla konuyu destekliyor.
Kitap boyunca dijital devrimin olumlu ve olumsuz yanlarını değerlendiren yazar sonuç olarak fotoğrafın insanlığın iyiliği adına kullanılması paydasında buluşuyor. Bu paydaya ulaşmak adına kitap da bizlere sorular sorarak düşündürüyor. O sorulardan birini alıntılayarak yazımı bitiriyorum: “John Berger 30 yıl önce, fotoğrafın analog döneminde, fotoğraf hakkında şöyle yazmıştı: “Kameranın icadından önce fotoğrafın yerini ne tutardı? Beklenen cevap gravür, çizim ve resimdir. Daha açıklayıcı bir cevap hafıza olabilir. Şu an fotoğrafların boşlukta yaptığı şey, eskiden düşünceler tarafından yapılıyordu. Ancak yeni bir soruya ihtiyacımız var: Kameranın icadından önce dijital fotoğrafın yerini ne tutardı?”.
İyi okumalar…
Fred RITCHIN – Fotoğraftan Sonra / Espas Yayınları – 2012 / 196 sayfa
Kontrast Sayı 48, Temmuz-Ağustos-Eylül 2015
Hazırlayan: Yiğit KOÇBAY