Sibel ACAR | Seyit Ali AK (35. Sayı)

Fotoğraf projelerimde iç hesaplaşmalara, insanlık çıkmazlarına, ruhsal fırtınalara, güzellik ve yetkinlik duygusuna ilişkin titreşimleri somutlaştırmaya özen gösteriyorum. Bu özen bence, varoluşumuzun anlamını sorgulama sorumluluğuyla aynı arabaya koşulmuş iki güçlü at gibidir. Günümüz basın yayın organlarının yarattığı görüntü sağanağının dışına düşen, kişiselleştirilmiş öyküler giydirilen bir görsellik…Gerçekle kurmacanın iç içe geçtiği kendimizi başkalarına anlatacak imgesel tasarımları görselleştirme serüveni.

Seyit Ali AK f: Hasan DAŞDEMİR

Seyit Ali Ak (1947-2009) fotoğraf üretiminin yanı sıra ömrünü Türk Fotoğrafını araştırmaya ve anlamaya adamış bir fotoğraf ustamızdır. Fotoğrafla ilgilenmeye lise yıllarında başlar. Fotoğraf tarihine olan merakının başlangıcı da yine o yıllardadır. Bir yazısında Galatasaray’da oturdukları apartmanda yaşlı bir komşusunun kendisine verdiği cam negatiflerden çok etkilendiğini, okulunun karanlık odasında onlarla uğraştığını ama toyluğundan kıymetlerini bilemeyip çoğunu yitirdiğini anlatır. Belki de fotoğrafa yeni yeni merak salmaya başladığı bu dönemde fotoğrafın tarihine temas etmiş olması, ilerleyen zaman içinde fotoğraf tarihi araştırmalarına yönelmesine neden olmuştur. Liseden sonra askerlik görevini fotoğrafçı olarak tamamlar, yetmişli yıllarda bir renkli fotoğraf laboratuvarında teknisyen olarak çalışır, sonrasında kendi laboratuvarını açar ama bir yıl kadar sonra kapatır, farklı bir iş kolunda hayatını kazanmaya devam eder.

Kendini amatör olarak fotoğraf çalışmalarına veren Ak, Otomobiller (T. Taşöz ile ortak, 1980), Palyaço (1982) ve Sanatçı Portreleri (1984) sergilerini açar. Bu arada fotoğrafla ilgili olanın bitenin gözlemcisidir. İlk fotoğraf yazısı 1977 yılında Yeni Fotoğraf Dergisi’nde yayınlanır. 1980-1990 yılları arasında fotoğraf üzerine çeşitli dergi ve gazetelere eleştiri, araştırma ve tanıtım yazıları yazar. Türk yazınında fotoğrafın izini sürer, içinde “fotoğraf” imgesi, düşüncesi, kavramı geçen şiir ve düzyazıları araştırır, derler, Fotoğraf Söz Kavuşması adıyla yayınlar. Fotoğrafın kavram olarak toplum hayatında nasıl anlaşıldığını, duygu olarak nasıl etkilediğini ve günlük yaşamda kullanış vurgularını gözler önüne seren bu çalışması, O’nun fotoğraf hakkında nasıl etraflıca düşünmekte ve araştırmakta olduğunun bir göstergesidir.

Kendi deyimiyle fotoğraf üzerine “düşünsel anlamda bir hareketlilik yaratabilme, tarihsel değerlerimizi ortaya çıkarma, taş taş üstüne koyabilmeyi kolaylaştırma” (Ak 2009) derdindedir. Fotoğraf tarihi araştırmalarına da bu dert edinişle yönelmiştir. “Tarih, insanın geçmişten geleceğe uzanan kalıcı anlam arayışıdır” (Ak 2004 a,8) der. Bugün üretilmekte olanın anlaşılabilmesi ve yaratıcı düşünceyle beslenebilmesi için geçmişinin de bilinmesi gerektiği inancındadır. Osmanlı’dan başlayarak yüzyıllık dönemi kapsayan Türkçe Fotoğraf Yayınları (1977), Osmanlı Fotoğraf Dönemi Koleksiyonu (1982), Othmar Pferschy Koleksiyonu (1989), Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Fotoğrafı (2001) sergileri ve on bir yıl aralıksız olarak sürdürdüğü, yaklaşık 1500 fotoğrafın sergilendiği Ustalar isimli sergi dizileriyle fotoğraf tarihimize ışık tutar. Geçmişi bilmek hatırlamakla mümkündür ama hatırlamak için sadece belleğe güvenmek buz üzerine yazı yazmaya benzer düşüncesiyle bilginin kayıt altına alınmasını çok önemser. Fotoğraf tarihi araştırmaları sırasında ulaştığı yayınların künyelerini Türkçe Fotoğraf Yayınları Kataloğu olarak kitaplaştırır. Ona göre yurt içinde veya dışında yapılan her türlü etkinlik, ülke fotoğrafının tansiyonunu belirlemektedir. O nedenle 1960-1985 yılları arasındaki yayın, dia gösterisi ve sergi gibi fotoğraf etkinliklerinin listesini içeren 25 Yılın Türk Fotoğraf Tutanağı kataloğunu hazırlar. Bunların yanı sıra Türkiye’deki fotoğraf sergi afişlerini ilk örneklerine kadar bularak sergiler. Selahattin Giz ve Cemal Işıksel ile röportajlar yapar. Abdullah Biraderler, Arif Hikmet Koyunoğlu, Bahaettin Bahri Bediz gibi fotoğrafın erken dönem ustalarını araştırır, biyografilerini yayınlar.

Seyit Ali Ak, 2004 yılında uzunca bir ara verdiği fotoğraf üretme çalışmalarına yeniden döner. Onu, beş yıl sonra apansız yakalayıverecek ecelin sinsi planını hissetmiştir sanki. “İyi Geceler İstanbul”, “Evrenle Kucaklaşma”, “Müzik, Ritim, Yaşam ve Büyü”, “Bizim Romanlar”, “Vapur ve Martı”, “Ortodoks Kilisesi Ayinleri”, “Uzat Ellerini Bana”, “Semazen”, “Aşura”, “Bodrum Bodrum”, “Yalnızlık” ve “Marmara Mermerinin Düşleri” isimli projelerini gerçekleştirir. Fotoğraf projelerinde “iç hesaplaşmalara, insanlık çıkmazlarına, ruhsal fırtınalara, güzellik ve yetkinlik duygusuna ilişkin titreşimleri somutlaştırmaya” (Ak 2009) çalışır. Ak’a (2009) göre fotoğraf, “konuların birbirini tamamlayan form, renk, ışık, gölge ve ton geçişleri gibi özelliklerini kullanarak bir ahenk” yaratmaktır. Fotoğrafı “gerçekle kurmacanın iç içe geçtiği kendimizi başkalarına anlatacak imgesel tasarımları görselleştirme serüveni” olarak görür. (Ak 2009) Fotoğrafın büyüsünün insanın düşünme, düşleme, sevinme, hüzünlenme gibi duygu ve akıl dünyasıyla nesnel gerçeklik arasında estetik bir ilişki kuruyor olmasında olduğu inancındadır.

Gücü yetseydi gerçekleştirmeyi arzuladığı “yıllarca sürecek, damla damla birikecek, inişleri, çıkışları, umutları, umutsuzlukları, iç fırtınaları, çekişmeleri, uzaklaşmaları, kavuşmaları ve mutluluktan eksik keyifleri olan” (Ak 2009) fotoğraf projeleri, yayınlanmayı bekleyen Othmar Pferchy biyografisi ve “Duygu Kanaması” ismini verdiği denemeler kitabı heybesinde, dört yıl önce aramızdan ayrılır. Seyit Ali Ak’ın Türk Fotoğrafına katkılarını hatırlatmak ve kendisini anmak için; küratörlüğünü Hasan Daşdemir’in yaptığı “Seyit Ali Ak Anısına” sergisi, 2009 yılından bu yana Türkiye’deki fotoğraf derneklerini gezmektedir.

Kaynaklar:
Seyit Ali Ak. 1987. 25 Yılın Türk Fotoğraf Tutanağı, 1960- 1985. İFSAK Yay.
……………….. 1998. Fotoğrafın Gölgesinde. Karas Yay.
……………….. 2001. Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Fotoğrafı 1923-1960. Remzi Kitapevi Yay.
……………….. 2003. Fotoğraf/Söz Kavuşması, Edebiyatımızda Fotoğraf. Bileşim Yay.
……………….. 2004a. Fotoğraf ve Kartpostallarıyla Girit’ten İstanbul’a Bahaettin Rahmi Bediz Beyaz Atlı Fotoğrafçı. 1875-1951. İletişim Yay.
……………….. 2004b. Fotoğrafın İzinde 40 Yıl Seçme Yazılar: Fotoğrafevi Yay.
Seyit Ali Ak, Alberto Modiano. 2004. Türkçe Fotoğraf Yayınları Kataloğu, 1873-2003. Bileşim Yay.
Seyit Ali Ak. 2009. “Sevgili Dostlarım.” http://www.seyitaliak.com/Ozgecmis/SevgiliDostlarim.html

Sibel ACAR

Fotoğraflar: Seyit Ali AK

Kontrast Sayı 35, Mayıs-Haziran 2013

Bizi paylaşın..