Kanada, 1962, En Dikkate Değer Çalışması -Ill Form and Void Full -Venus Inferred -I Did Not Remember I Had Forgotten -Hardly More Than Ever Still -Çağdaş Durağan Yaşam, Ayrıca Bkz.-17.yy Hollanda ve Flaman resmi -Sigmund Freud -Gertrude Stein
Letinsky ile ilgili yazı yazarken aklıma geleceğini hiç ummazdım. Kanadalı güncel fotoğraf sanatçısı, “Ill Form & Void Full” serisini hazırlarken, kendisinin de ilham aldığı ve sevdiği modern edebiyatın öncülerinden Gertrude Stein’ın 1913’de yazdığı “Sacred Emily” de yazdığı bir şiirde geçen ve yıllarca bir fenomen olan “Rose is a rose is a rose is a rose” hecesinden etkilenir.
Night town. Night town a glass. Color mahogany. Color mahogany center. Rose is a rose is a rose is a rose. Loveliness extreme. Extra gaiters. Loveliness extreme. Sweetest ice-cream. Page ages page ages page ages. Wiped Wiped wire wire. Sweeter than peaches and pears and cream. Wiped wire wiped wire. Extra extreme.
“Bir elma fotoğrafına sahip olmakla bir elmaya sahip olmak arasında ve bir elma fotoğrafının fotoğrafına sahip olmakla ne fark var? Bir elma fotoğrafının fotoğrafını çekseniz de veya bir elmanın fotoğrafını çekseniz de sonuç aynı şeye çıkar; O hala bir fotoğraftır.”
Letinsky, 1994 yılında yapmaya başladığı “still-life – durağan yaşam” fotoğraflarında yukarıdaki açıklanan çalışmasına benzer çift-anlamlıklar kullanır. Sanatçının çalışmalarında sorguladığı temel soru da aslında yumurta-tavuk problemine benzer; fotoğraf, gerçeği mi yoksa görmek istediğimizi mi göstermeli…
Sanatçı, ilk fotoğraf çalışmalarında portreler ve insanlar üzerine yoğunlaşırken, 90’ların sonunda bu çalışmalarını tamamen sonlandırıp 17. yy Flemenk resminden etkilenip “durağan- yaşam” fotoğrafları çekmeye başlar. Natürmontlarının küçük ve büyük sosyal yapılar arasındaki gerilimi keşfeden bir araç olduğunu söyler Letinsky…
Masada kalanlar onun için aslında (sosyo-kültürel açıdan) geride kalanlardır; bu da herhangi bir ütopik kavram için esas olandır. Leonardo’nun Son Akşam Yemeği resminden çok etkilenir ama onun baktığı şey insanlar değil masada kalan yemeklerdir. “Masadaki yemekler ve arta kalanlar, İsa ve Havarilerinin varoluşunu destekleyen figüran gibiydiler. Ana karakterleri dışarı alıp sadece arta kalanlarla devam etsem, nasıl olur diye düşünmeye başladım.”
İlk durağan-yaşam ölü doğa çalışması olan “Morning and Melancholia – Sabah ve Melankoli”, Sigmund Freud’un “Yas ve Melankoli” adlı makalesine gönderme yapar. Fotoğraf aslında -artık mevcut olmayanları- gösterir. Letinsky’nin diğer tüm çalışmalarında da bu tür gönderme veya yeniden yorumları mevcuttur. Yine “The Dog and The Wolf – Köpek ve Kurt” serisi de ünlü Fransız deyişine bir göndermedir; “l’heure entre chien et loup – köpeklerin kurda dönüştüğü büyülü saatler” de yine artık mevcut olmayanlara bir göndermedir.
Letinsky’nin “huzursuzluk yaratan” masaüstü çekimlerinde, sadece arta kalanları çeker. Kendisinin deyişiyle, olgunluk ve çürüme, lezzet ve tuhaflık, kontrol ve gelişigüzellik arasındaki ilişkileri sorgular.
Alper Güldemet